بررسی نقش تکتونیک در نیمرخ طولی حوضه های زهکش طاقدیس نواکوه

طاقدیس مورد مطالعه ازقسمت شرق و شمال شرق به ناودیس کرند ، ازغرب وجنوب غرب به ناودیس نقاره کوب ختم می شود. ازجهت موقعیت ریاضی طاقدیس مورد مطالعه بین ?10 34ْ تا ?23 34ْ عرض شمالی و ?58 45ْ تا ?14 46ْ طول شرقی قرار گرفته است و مساحت منطقه مورد مطالعه 923/193 کیلومترمربع می باشد. توپوگرافی سطح زمین کنترل کننده بسیاری از خصوصیات موجود در آن می باشد. ویژگی های توپوگرافی به طور پیچیده ای با خصوصیات درون زمین و دینامیک روی آن در ارتباط می باشد. منطقه مورد مطالعه بخشی از زاگرس چین خورده است، که درآن سطوح توپوگرافی تابع ساختمان زمین شناسی است. ارتفاعات منطبق بر ساختمان طاقدیس ها و دشت ها منطبق بر ساختمان ناودیسها می باشند. حداکثر ارتفاع تقریباً در قسمت وسط طاقدیس 2480 متر و حداقل ارتفاع آن (800 متر) در قسمت شمال غرب آن قراردارد (شکل 2-2). روند قرارگیری طاقدیس همانند روند کلی طاقدیس های زاگرس، شمال غرب _ جنوب شرق است. طاقدیس نواکوه از نظر توپوگرافی جزء واحد کوهستان است که دشت کرند در شمال شرق و دشت نقاره کوب در جنوب غرب آن واقع شده است. شکل 2-4 سطوح ارتفاعی طاقدیس را نشان می دهد. بیشترین مساحت مربوط به رده ارتفاعی1400-1800 متری است که در حدود 42/49 درصد یعنی در حدود نیمی از مساحت طاقدیس را شامل می شود. کمترین مساحت مربوط به رده 740-1000 متری است که در حدود 56/1 درصد از مساحت طاقدیس را شامل می شود. منطقه مورد مطالعه قسمتی از واحد ساختمانی زاگرس چین خورده است. این منطقه از اینفراکامبرین تا تریاس میانی ، حالت پلاتفرم داشته و رسوباتی مشابه ایران مرکزی و البرز و همچنین رسوبات نمکدار اینفراکامبرین (مشابه مشرق عربستان)، در قسمت جنوبی و شرقی آن ته نشین می شده است. از دوره تریاس میانی تا میوسن به صورت حوضه رسوبی فرورفته ای که کف آن دائمـاً در حال فرو نشست بود، درآمد و رسوباتی با ضخامت بیش از ده هزار متر در آن تشکیل شد.(درویش زاده ، 1374) رسوبات این مرحله بیشتر شامل آهک، ماسه سنگ، شیل مارن است. در اواخر میوسن حوضه رسوبی تریاس – میوسن دچار چین خوردگی شد و بخشهایی از آن از آب خارج شد. بعد از این مرحله در نواحی پست که در حال خشک شدن بودند، رسوبات ضخیم گچ و نمک تشکیل شده و همزمان فرسایش موجب تشکیل رسوبات آبرفتی فراوان در دامنه ارتفاعات شد . تمامی منطقه مورد مطالعه از سازند آسماری-شهبازان تشکیل شده است. با توجه به اینکه در شمال طاقدیس نواکوه (کمب پاطاق) سازندهای دیگری نیز برونزد یافته اند، مختصری از سازندهای برونزد یافته در زیر ارائه شده است. در این تحقیق تلاش بر آن است که چند شاخص ژئومرفولوژیک از جمله : شاخص (k)، تعقر ، انتگرال هیپسومتریک را در منطقه مورد مطالعه را در ارتباط با فعالیت تکتونیکی مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار دهیم. میانگین مقدار k محاسبه شده برای زون های مختلف بین 40 تا 132 متغیر می باشد. پائین بودن میانگین میزان شاخص k نشان از کم بودن شیب نسبت به طول آبراهه می باشد. میانگینk در دامنه شمال شرق 72/94 درصد است که میزان آن کمتر از دامنه جنوب غرب که در حدود 87/70 درصد می باشد ، و این حکایت از فعال بودن بیشتر تکتونیک در دامنه جنوب غرب است و از طرف دیگر بیشرین مقدار k در دامنه شمال شرق در زون 2 و دامنه جنوب غرب در زون 5، در مرکز طاقدیس، مشاهده می شود که فعالیت بیشتر تکتونیک نسبت به زون های دیگر در بالا آمدگی طاقدیس را بیان می کند. می توان گفت که در بالا آمدگی طاقدیس، فرسایش کاوشی در بالا دست رود و افزایش شیب متوسط کانال، و کوتاه شدن طول آبراهه در مقدار k نقش مهمی را ایفا می کنند. بر اساس نتایج بدست آمده از شاخص تعقر و شیب و زون بندی های انجام شده می توان اینگونه تحلیل کرد که در زون 1 میزان شاخص تقعر(1/0-) بدست آمده و میزان شاخص شیب هم( 9 در صد) شده، با توجه به نتایج بدست آمده و دسته بندی که ویپل انجام داده، هر چه میزان شاخص تقعر به کمتر از 4/0 برسد و شیب حوضه تند باشد نشان از فعال بودن تکتونیک است. میزان کم تقعر در زون 1 بیانگر جوان بودن تکتونیکی آن و تاثیر کم فرسایش می باشد. میانگین مقدار تقعر در زونهای 2 و 3 افزایش می یابد که این موضوع نشان دهنده تاثیر بیشتر فرسایش از زون 1 به 3 ( از جنوب شرق به سمت شمال غرب ) است. هر چند مقدار شیب در زونهای 2 و 3 بیشتر از زون 1 است اما مقدار بیشتر فرسایش در زونهای 2 و 3 باعث افزایش تقعر در آنها شده است. مقدار تقعر در زونهای دامنه جنوب غربی (4، 5 و 6 ) منفی است که این موضوع بیانگر تاثیر بیشتر تکتونیک در دامنه جنوب غربی است. مقدار تقعر در زون 5 نسبت به سایر زونها کمتر است که این موضوع بیانگر فعالیت بیشتر تکتونیک در زون مذکور است. چندین گسل فرعی و یک گسل معکوس اصلی با روند شمال غرب – جنوب شرق در جنوب غرب طاقدیس بالا بودن اثر بیشتر تکتونیک را در زون های 4، 5 و 6 بویژه در زون 5 تایید می کند.